Aandachtspunten rond het auteursrecht

´Het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen´. Dat is (een deel van) de officiële omschrijving van het auteursrecht in artikel 1 van de Auteurswet.
Enkele BDU’ers hebben onlangs een introductiecursus over het auteursrecht bezocht van het Nederlands Uitgeversverbond. Een aantal belangrijke aandachtspunten uit deze cursus is intern al gedeeld, maar deze zijn uiteraard ook interessant voor freelancers.
1) Wanneer is sprake van ‘een werk´?
Kort samengevat: Een werk moet een eigen, oorspronkelijk karakter hebben (niet ontleend zijn aan een ander werk), een persoonlijk stempel hebben (creatieve keuzes) en een eigen intellectuele schepping zijn van de auteur.

 

2) Auteursrecht is mediumneutraal, dus geldt bijvoorbeeld ook voor digitale ‘werken’ (teksten, foto’s, kunstwerken) op internet.

 

3) Als ´de arbeid´ van een werknemer bestaat uit het maken van de genoemde ‘werken’, ligt het auteursrecht bij de werkgever (´in wiens dienst de werken zijn vervaardigd´).

 

4) Bij ´werk’ in opdracht kan het auteursrecht worden geregeld via een overdracht (auteur draagt eigendom over aan opdrachtgever) of een licentie (auteur verleent gebruiksrecht). Dat moet dan in een overeenkomst zijn vastgelegd.

 

5) Verveelvoudigen (reproduceren, overschrijven, (foto)kopiëren, verfilmen, et cetera) en openbaar maken van een auteursrechtelijk beschermd werk is verboden.
Opvallend feit: Het Europese Hof van Justitie heeft in juli 2009 een uitspraak gedaan waarmee een tekstfragment van elf woorden al een inbreuk kan zijn op het auteursrecht. Volgens het hof is in deze zaak sprake van een gedeeltelijke reproductie.

 

6) In veel publicaties wordt gebruik gemaakt van stockfoto’s via bijvoorbeeld Getty Images, Shutterstock en Dreamstime. Stockfoto’s zijn bestaande foto’s die vrijgegeven worden voor ´bepaald gebruik´.
Waarschuwing: Let goed op wat er in de licentie (gebruiksrecht) staat om duidelijk te krijgen hoe en waar de foto’s kunnen worden gebruikt. Wees vooral ook voorzichtig met stockfoto’s op sociale media. Dit om (hoge) claims na publicatie te voorkomen.

 

7) Voor de pers is er bij overname van nieuws een uitzondering op het auteursrecht.
Daarbij gelden de regels van het citaatrecht. Dit zegt dat een relevant deel van ´een werk´ (teksten, foto’s, films, muziek) van iemand anders mag worden overgenomen. Voorwaarde is in ieder geval een duidelijke bronvermelding.

 
Het citeren of parafraseren (herschrijven van een tekstgedeelte) van andermans werk moet verder een bepaald doel dienen. De Auteurswet noemt hier onder meer de aankondiging van iets (nieuws), de beoordeling van een werk en het beschrijven van een heftige discussie (polemiek).

 
Bij alles geldt: er mag niet meer dan strikt noodzakelijk worden overgenomen. In de praktijk betekent dit een korte passage met bronvermelding en eventueel een weblink naar het bewuste artikel of de bewuste foto/film.

 

8) Ook het portretrecht is geregeld in de Auteurswet. Met name als een portret – het herkenbaar afbeelden van een persoon – niet in opdracht is gemaakt, kan dat problemen opleveren.

 
Het gaat bijvoorbeeld om foto’s van mensen op straat, bij evenementen en bij sportwedstrijden. In principe mag zo’n portret vrij gepubliceerd worden, tenzij de afgebeelde persoon ´een redelijk belang heeft´ om dat tegen te (kunnen) houden. Bijvoorbeeld als iemand vindt dat zijn of haar privacy is geschonden.

 
Als beide partijen daar niet uitkomen, is het aan de rechter om te beslissen of het ‘redelijk belang´ van de bewuste persoon opweegt tegen het belang van publicatie. Bij dat laatste speelt ook de nieuwswaarde een rol. Bij twijfel is het altijd verstandig om vooraf toestemming te vragen.

Geplaatst op 20 januari 2017