Rechter kiest voor lokaal nieuws en vrijheid van meningsuiting

Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden acht de kans zeer waarschijnlijk dat invoering van de JA/JA sticker de vrijheid van meningsuiting aantast. Om die reden werd tijdens een kort geding vorige week besloten dat de gemeente Utrecht het systeem rond de invoering van de omstreden sticker voorlopig niet mag handhaven. Vlak voor publicatie van de nieuwsbrief werd bekend dat de rechter in Rotterdam een gelijkluidend oordeel velde.

In een poging papierverspilling tegen te gaan besloot de gemeente Utrecht reclamefolders én huis-aan-huiskranten over één kam te scheren en beiden uit de brievenbussen te weren. Sinds 1 januari moeten Utrechters een JA/JA of JA/NEE sticker plakken om een krant of reclamedrukwerk te ontvangen. Brievenbussen zónder sticker mogen in de visie van Utrecht niet worden gevuld met ongevraagd drukwerk. Dit in tegenstelling tot het bestaande systeem met de NEE/NEE sticker, waarbij inwoners actief een sticker moeten plakken als ze géén reclamedrukwerk of krant willen ontvangen.

Andere gemeenten dreigen het voorbeeld van Utrecht -op de één of andere manier- te volgen. Vaak is de NEE/NEE sticker alleen gericht op ongeadresseerd reclamedrukwerk en niet op het huis-aan-huisblad. In Utrecht wordt dit onderscheid niet gemaakt. De komst van het nieuwe systeem wordt door uitgeverijen van lokale nieuwsmedia met argusogen gevolgd. Samen trekken zij op om de ontwikkelingen tegen te houden.

Lokale huis-aan-huiskranten zijn de bakermat van de Nederlandse journalistiek en fungeren tot op de dag van vandaag als een kweekvijver voor journalistiek talent. Nederland telt momenteel bijna vierhonderd huis-aan-huiskranten die wekelijks door zo’n 7,9 miljoen Nederlanders gelezen worden. In de meeste gemeenten voeren alleen nog lokale journalisten onafhankelijke journalistieke controle uit op de plaatselijke politiek.

Roy Keller van brancheorganisatie NNP benadrukt de waakhondfunctie van de lokale media. ,,De landelijke politiek klaagt al jaren steen en been dat de onafhankelijke journalistieke controle op de lokale politiek te wensen overlaat”, aldus Keller. ,,Je ziet tegenwoordig vaak alleen nog maar een journalist van de plaatselijke huis-aan-huiskrant op de tribune bij een raadsvergadering, en nu gaat nota bene de lokale politiek die laatste waakhond om zeep helpen.”

De rechter oordeelde dat bij de gemeente Utrecht sprake was van ‘gebrekkige voorbereiding en een summier onderzoek, dat bovendien voornamelijk betrekking had op ongeadresseerd reclamedrukwerk en niet op huis-aan-huisbladen’. Bovendien vond het hof het ‘opvallend dat bij de leeftijdscategorie van 55 jaar en ouder de behoefte aan de nieuwsvoorziening middels de huis-aan-huiskrant zeer groot is (81 procent). Zelfs voor de leeftijdscategorie 35 tot en met 54 jaar ligt dit nog op 74 procent’.

De uitspraak van het Gerechtshof in het kort geding in hoger beroep van DPG Media tegen de gemeente Utrecht over de JA/JA-sticker is belangrijk voor de huis-aan-huisbladen in Nederland. Maar de rechters hebben met dit vonnis niet het laatste woord gesproken. Er komt nog een bodemprocedure, die mogelijk meerdere instanties gaat omvatten.

Zojuist werd bekend dat opnieuw een rechter de invoering van de zogeheten “ja/ja-sticker” voorlopig heeft tegengehouden. Dit keer gaat het om het besluit van de gemeenteraad van Rotterdam om per 1 april de verspreiding van ongeadresseerd reclamedrukwerk aan banden te leggen. Daar maakten de branche-organisaties van drukkers (KVGO) en distributeurs (MailDB) bezwaar tegen. De rechter is het met hen eens: Rotterdam zal daar tenminste nog 20 maanden mee moeten wachten. Vorige week werd de invoering van het opt-in systeem voor huis-aan-huisbladen in de gemeente Utrecht door de rechter op de lange baan geschoven.

Meer hierover bijvoorbeeld bij het Financieel Dagblad.

Geplaatst op 2 maart 2020